Khi lúa đã chín có thể thu hoạch các gia đình người dân tộc Khơ Mú sẽ chọn ngày lành tháng tốt để tiến hành thu hái. Trước khi thu hoạch các gia đình dòng họ trong bản chọn một đám nương rồi tiến hành làm nghi lễ gọi hồn lúa hay gọi mẹ lúa, tiếng Khơ Mú gọi là Mạ Ngọ. Trước khi thực hiện nghi lễ gọi hồn lúa gia chủ đã nhờ anh em trong bản làm kho thóc, nghi lễ gọi hồn lúa do những người phụ nữ thực hiện được tiến hành trước khi thu hoạch. Người dẫn đầu tiến vào đám nương sẽ là người tiến hành nghi lễ, chọn khóm lúa đẹp, nhiều bông, trĩu hạt. Người chủ lễ chọn 3 bông to đẹp để bắt đầu nghi lễ gọi hồn lúa, trong khi tay vừa hái 3 bông lúa đã chọn đồng thời khấn gọi hồn lúa.

Lễ gọi hồn lúa do những người phụ nữ thực hiện được tiến hành trước khi thu hoạch

Sau khi khấn gọi hồn lúa xong những người đi cùng tiến hành thu hoạch, người chủ lễ sẽ là người đầu tiên đổ vào xọt đựng lớn hơn. Số thóc lúa thu được sẽ đem về nhà chế biến lúa non làm cốm non, lúa ương làm xôi cốm, hạt già thì làm xôi cơm. Sau khi thóc lúa chế biến thành cốm, thành xôi thì tổ chức ăn mừng lúa mới.

Số thóc lúa thu được sẽ đem về nhà chế biến lúa non làm cốm non, lúa ương làm xôi cốm, hạt già thì làm xôi cơm.

Bà Vàng Thị Sang, Bản Nậm Manh, xã Nậm Manh, huyện Nậm Nhùn chia sẻ: Lễ hội mừng lúa mới là truyền thống của đồng bào người Khơ Mú chúng tôi. Đây là dịp mà từ ngày xưa mỗi gia đình vẫn hay thực hiện khi chuẩn bị thu hoạch một vụ lúa mới. Tôi thấy rất vui khi lễ hội được phục dựng lại.

Em Vàng Thị Yêu, bản Nậm Manh, xã Nậm Manh, huyện Nậm Nhùn cho biết: Em thấy rất vui và đặc sắc, bản thân em cũng là người đồng bào dân tộc Khơ Mú ở đây. Sau sự kiện phục dựng lễ hội lần này em sẽ tuyên truyền đến mọi người là gìn giữ nét văn hóa dân tộc của mình

Lễ hội mừng cơm mới là hoạt động cụ thể hóa các văn bản của tỉnh về thực hiện đề án bảo tồn phát huy bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc gắn với phát triển du lịch giai đoạn 2021 – 2025, định hướng đến năm 2030 trên địa bàn của huyện Nậm Nhùn. Thông qua lễ hội mừng lúa mới sẽ góp phần bảo việc bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc Khơ Mú nói riêng và của cộng đồng các dân tộc của huyện Nậm Nhùn nói chung. Đồng thời góp phần tuyên truyền nâng cao nhận thức của cấp ủy chính quyền và nhân dân về vai trò vị trí của văn hóa đối với phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Thầy cúng làm lễ "gọi hồn lúa"

Ông Vũ Tiến Hóa, Phó Chủ tịch UBND huyện Nậm Nhùn cho biết thêm: Khôi phục lễ hội mừng lúa mới của dân tộc Khơ Mú tại xã Nậm Manh là việc rất cần thiết thông qua đó góp phần lưu giữ phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc. Đặc biệt lưu giữ những nét đẹp văn hóa của dân tộc rất ít người, cụ thể hóa thực hiện Nghị quyết số 04 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về bảo tồn phát huy bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp các dân tộc gắn với phát triển du lịch giai đoạn 2021 – 2025, định hướng đến năm 2030. Các sản phẩm mừng lúa mới của đồng bào dân tộc Khơ Mú sẽ trở thành tài liệu lưu giữ góp phần cho việc bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc Khơ Mú nói riêng và cộng đồng các dân tộc thiểu số của huyện nói chung.

Thông qua các hoạt động của lễ hội góp phần khơi dậy niềm tự hào truyền thống của dân tộc tạo điều kiện để cho các hoạt động văn hóa văn nghệ các trò chơi dân gian dân tộc Khơ Mú được bảo tồn phát triển tạo nên đời sống văn hóa tinh thần vui tươi lành mạnh, góp phần xây dựng và phát triển văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc.