Toạ lạc ngay bên bờ Sông Đà hùng vĩ, thuộc huyện Nậm Nhùn, tỉnh Lai
Châu, đền thờ Vua Lê Lợi là nơi lưu giữ báu vật Bia Cổ Hoài Lai của vua Lê
trong cuộc chiến dẹp loạn vùng Tây Bắc cách đây gần 600 năm.
Cách trung tâm thành phố Lai Châu
khoảng 110km về phía Tây Nam, đền thờ vua Lê Lợi (hay còn gọi là vua Lê Thái Tổ),
Bia Cổ Hoài Lai là công trình văn hóa mang ý nghĩa lịch sử và tâm linh lớn của
huyện Nậm Nhùn nói riêng, tỉnh Lai Châu nói chung. Đây là nơi để mỗi người con
vùng biên ải Lai Châu hành hương trở về chiêm bái và tưởng nhớ đến công lao của
vua Lê cùng nghĩa quân Lam Sơn đã có công trong cuộc chiến gian khổ đánh đuổi
giặc Minh bảo vệ bờ cõi (năm 1418 – 1428).
Lịch sử còn ghi chép lại, tháng
Chạp năm Tân Hợi (năm 1431), vua Lê Thái Tổ đã cho tạc khắc Bia Cổ Hoài Lai vào
vách đá Pú Huổi Chỏ bên bờ Bắc sông Đà để lưu lại cho muôn đời sau. Nội dung
trên văn bia có câu (đã được dịch thơ – PV) "… Tiếng gió thổi hạc kêu làm
cho quân giặc run sợ/ Sông núi từ nay nhập vào bản đồ/ Đề thơ khắc vào núi đá/
Trấn giữ phía Tây nước Việt ta/ Ngày lành tháng Chạp năm Tân Hợi (1431)."
Toàn văn bia được tạc khắc bằng chữ Hán.
Đã gần 600 năm kể từ ngày bia đá
được khắc lên bên bờ sông Đà, cho đến nay, lịch sử nước nhà còn chép lại,
"năm 1431, tù trưởng Đèo Cát Hãn làm phản, liên kết với Kha Đốn (còn gọi
là Kha Lại), quấy nhiễu nhân dân nơi biên ải, đánh chiếm vùng đất Mường Muỗi
(nay thuộc khu vực huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La).
Sau hơn 10 năm, Vua Lê Thái Tổ đã
thân chinh đem quân lên châu Phục Lễ bình định vùng Tây Bắc, đến tháng Chạp năm
Tân Hợi 1431, trên đường trở về qua địa phận xã Lê Lợi, huyện Nậm Nhùn, tỉnh
Lai Châu (hiện nay), để răn dạy các tù trưởng cai quản nơi biên cương của Tổ quốc,
vua Lê Thái Tổ đã cho khắc vào vách đá bài văn ghi nhớ sự kiện này.
Văn bia được khắc trên vách đá Pú
Huổi Chỏ bên bờ Bắc sông Đà để lưu lại cho muôn đời sau (sử cũ gọi là Bia Cổ
Hoài Lai). Toàn văn bia được tạc khắc bằng chữ Hán, tạc trong khuôn khổ hình chữ
nhật có kích thước 1,4m x 0,8m, viết theo chữ khải chân gồm 132 chữ.
Bia Vua Lê Thái Tổ được Bộ VHTTDL
công bố Quyết định công nhận là di tích cấp quốc gia từ ngày 2/9/1981, đến cuối
năm 2016, văn bia được công nhận là Bảo vật quốc gia. Di tích Bia Vua Lê Thái Tổ
nằm trên một khoảng đất bằng hẹp, vách sườn núi thấp, hướng mặt bia nhìn xuống
dòng sông Đà trên lộ 127. Năm 2012 thực hiện việc xây dựng nhà máy thủy điện
Sơn La, để bảo tồn nguyên vẹn di sản bút tích của vua Lê Thái Tổ, phần văn bia
đã được khoan cắt ra khỏi vách đá Pú Huổi Chỏ thành khối đá lớn có kích thước
dài 2,62 m, rộng 1,13m, cao 1,85m, trọng lượng trên 15 tấn, sau đó được di chuyển
đến vị trí hiện nay cách vị trí cũ 500m, từ đó hình thành nên quần thể lưu niệm
Vua Lê Thái Tổ thuộc xã Lê Lợi và xã Pú Đao, huyện Nậm Nhùn, tỉnh Lai Châu.
Đền thờ Vua Lê Thái Tổ nhìn từ trên cao.
Để tưởng nhớ công lao to lớn của
Vua Lê Thái Tổ, "Bia Cổ Hoài Lai" đã được làm thêm thành 3 phiên bản:
Một bản được tỉnh Lai Châu đặt tại Đền thờ Lê Lợi (Thành phố Lai Châu, tỉnh Lai
Châu); một bản tặng di tích Tượng đài Lê Thái Tổ tại thủ đô Hà Nội và một bản tặng
tỉnh Thanh Hóa, đặt long trọng trong khuôn viên Ban Quản lý Khu di tích lịch sử
Lam Kinh, huyện Thọ Xuân.
Ngôi đền tọa lạc trên trên một ngọn
đồi cao soi mình bên bờ sông Đà theo thế "sơn chầu, thuỷ tụ". Lối lên
điện thờ rộng rãi, được cây xanh che phủ tạo bóng mát nên du khách có thể thong
thả tản bộ không thấy mệt. Sau khi tham quan, chiêm bái, du khách có thể đứng
trên sân đền và phóng tầm mắt xuống phía dưới sẽ thấy những dãy núi cao bao
quanh hai bờ sông Đà tựa như một bức tranh thuỷ mặc.
Ông Hà Văn Ruệ, Trưởng Phòng Văn
hóa và Thông tin huyện Nậm Nhùn cho biết: "Bia Lê Lợi là hiện vật gốc độc
bản, hoàn toàn không trùng lặp với các văn bia đã được phát hiện. Văn bia vừa
mang giá trị to lớn về lịch sử, nhưng cũng là một kiệt tác văn hóa của vị anh
hùng tài hoa của dân tộc".
Đền thờ Vua lê Lợi còn là một
trong những điểm sinh hoạt văn hóa tâm linh của bà con nơi đây. Những ngày đầu
năm, du khách từ mọi miền đất nước đến tham quan, tìm hiểu về bảo vật quốc gia
– Bia Lê Lợi, đây cũng là dịp để nhiều gia đình và trường học đưa con em mình đến
để tìm hiểu về vị vua tài ba trên dòng lịch sử Việt Nam.
Đây còn là nơi linh thiêng, mang
hồn cốt của một trang lịch sử hào hùng, những ngày đầu xuân năm mới, du khách đến
đền thờ chiêm bái cầu cho năm mới bản thân và gia đình có sức khỏe dồi dào, vạn
sự an khang và cùng hòa mình vào trong những lễ hội xuân của đồng bào các dân tộc
cùng sinh sống trên địa bàn huyện Nậm Nhùn, tỉnh Lai Châu.